• Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego
• Znieważenie funkcjonariusza publicznego

Kto jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu Kodeksu karnego?

Zgodnie z art. 115 §  13 k.k., funkcjonariuszem publicznym jest:

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
2. poseł, senator, radny;
   2a) poseł do Parlamentu Europejskiego;
3. sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;
4. osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;
5. osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;
6. osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;
7. funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej;
8. osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;
9. pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.

Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza

Zgodnie z art. 224 §  1 Kodeksu karnego, kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Przestępstwo to może popełnić każdy, ponieważ jest to tzw. przestępstwo powszechne.

Przez „naruszenie nietykalności cielesnej” należy rozumieć wszelkie możliwe sposoby ingerencji sprawcy w nietykalność cielesną drugiej osoby (Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2010 r., o sygn. akt II K 145/10).

Przedmiotem ochrony ww. przepisu Kodeksu karnego jest nie tylko nietykalność cielesna, lecz także „powaga instytucji reprezentowanej przez funkcjonariusza”(M. Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2022, art. 222.).

Czyn ten musi zostać popełniony podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, toteż nie należy sugerować się czasem pracy funkcjonariusza, lecz nakazem wynikającym ze służby (M. Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2022, art. 222.).

Jeżeli jednak naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza zostało wywołane niewłaściwym się zachowaniem funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Znieważenie funkcjonariusza

Zgodnie z art. 226 §  1 Kodeksu karnego, kto (przestępstwo powszechne) znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przestępstwo to może popełnić każdy, ponieważ jest to tzw. przestępstwo powszechne.

Powyższy przepis nie wprowadza bezpośrednio warunku publicznego znieważenia funkcjonariusza (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2011 r., o sygn. akt II KK 84/11). Funkcjonariusza można więc znieważyć publicznie i niepublicznie, bowiem dobrem prawnie chronionym jest nie tylko autorytet państwa, lecz także godność osobista osoby wykonującej szczególną funkcję, tj. obowiązków funkcjonariusza publicznego. Do popełnienia przestępstwa znieważenia funkcjonariusza nie potrzeba więc świadków.

Znieważenia można m.in. dokonać poprzez: gest, wypowiedź ustną czy pisemną. Należy jednak podkreślić, że to nie forma znieważenia jest kluczowa, lecz jej treść, tj. to, że jest ona uznana za powszechnie obraźliwą. Co ważne, akt znieważenia nie musi dotknąć funkcjonariusza osobiście.

Sąd Najwyższy w wyroku z 25 sierpnia 2020 roku (o sygn. akt V KK 136/19) podkreśla, że odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego popełnia tylko ten, kto znieważa funkcjonariusza, gdy ten działa zgodnie z nakazem wynikającym ze służby oraz gdy zachowanie sprawcy zostało podjęte w związku z takim działaniem funkcjonariusza. Sąd Najwyższy wskazuje, że „podstawą zachowania funkcjonariusza publicznego musi być obowiązek wynikający z jego służby, a więc zachowanie mieszczące się w ramach jego obowiązków określonych stosownymi regulacjami prawnymi.”

Jeżeli jednak znieważenie funkcjonariusza zostało wywołane niewłaściwym się zachowaniem funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.