Kwestie funkcjonowania Straży Granicznej są uregulowane w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej oraz w ustawie z tego samego dnia o Straży Granicznej. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie granicy państwowej, jednym z podmiotów odpowiadających za ochronę granicy jest minister ds. wewnętrznych. Zadania, które leżą w zakresie kompetencji tego ministra i które dotyczą ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz kontrolę ruchu granicznego wykonuje Komendant Główny Straży Granicznej. Natomiast zgodnie z przepisami ustawy o Straży Granicznej jest ona jednolitą, umundurowaną i uzbrojoną formacją przeznaczoną do ochrony granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnej migracji.

W związku z ostatnim zadaniem Straży Granicznej jakim jest przeciwdziałanie nielegalnej migracji, nowelizacji uległa ustawa o ochronie granicy państwowej. Nowelizacja ta umożliwiła wojewodzie wprowadzenie zakazu przebywania na niektórych odcinkach pasa drogi granicznej na granicy państwowej stanowiącej granicę zewnętrzną w rozumieniu przepisów kodeksu granicznego Schengen i granicy państwowej stanowiącej granicę wewnętrzną w rozumieniu przepisów kodeksu granicznego Schengen – w razie tymczasowego przywrócenia lub przedłużenia kontroli granicznej osób przekraczających tę granicę, w okresie, na który kontrola została przywrócona lub przedłużona. Wojewoda może wprowadzić taki zakaz na wniosek lub po zasięgnięciu opinii właściwego miejscowo komendanta oddziału straży granicznej.