Szczegółowe regulacje dotyczące stosunku służbowego funkcjonariuszy Służby Więziennej znajdują się w Ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej. Zgodnie z treścią ustawy, osoba pragnąca ubiegać się o stanowisko w Służbie Więziennej musi:
Wstąpienie do Służby Więziennej następuje po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego, którego celem jest określenie czy kandydat spełnia wyżej przytoczone wymagania. Nabór na stanowiska w Służbie Więziennej jest otwarty i konkurencyjny; minimalna liczba osób do przyjęcia do służby w danym roku określana jest przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej.
Stosunek służbowy funkcjonariusza powstaje na podstawie aktu mianowania. Jest on dokonywany przez kierownika jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz będzie pełnił służbę. Funkcjonariusz może być mianowany:
Służba przygotowawcza to dwuletni okres poprzedzający akt mianowania funkcjonariusza na stałe. Okres ten jest swoistym sprawdzianem, mającym na celu przygotowanie i wyszkolenie funkcjonariusza oraz sprawdzenie czy cechy osobiste, charakter i zdolności uzasadniają jego przydatność do służby. Po odbyciu przez funkcjonariusza służby przygotowawczej, kierownik jednostki organizacyjnej mianuje go na stałe – warunkiem jest uzyskanie pozytywnej opinii służbowej.